مرکز مشاوره نیروی انتظامی
مروری بر شرح وظایف مددکاری اجتماعی در مراکز مشاوره ناجا
در سال 1373 برای نخستین‌بار موضوع مرکز مشاوره نیروی انتظامی مطرح و از سال 1379 نخستین مرکز مشاوره در کلانتری‌ها راه‌اندازی شد. در این مراکز خدمات مشاوره‌ای در بخش‌های روان‌شناختی، خانواده، حقوقی، انتظامی، خدمات مددکاری و روان‌سنجی به‌صورت رایگان به مراجعان ارایه می‌شود و هر سال حدود 20 هزار نفر، از خدمات مشاوره به‌طور مستقیم در کلانتری‌ها و در این مرکز مشاوره بهره می‌برند.
به طور معمول مشاوران و مددکاران کلانتری در تلاش هستند یک پرونده خانوادگی که وارد کلانتری شده را قبل از اینکه به سطوح بالاتری برسد، حل کنند؛ چراکه مشکل بیشتر پرونده‌هایی که به مراکز مشاوره نیروی انتظامی ارجاع می‌شود، سطحی بوده و به راحتی و با پیگیری جزئی مشاوران قابل حل خواهد بود.
انواع خدمات ارائه‌شده در مراکز مشاوره و مددکاری اجتماعی ناجا
مشاوره انتظامی: بخش مشاوره انتظامی مجموعه‌ای از خدمات مربوط به مشاوره نظام وظیفه عمومی، امور حقوقی، استخدام در ناجا، مواد مخدر (پیشگیری از اعتیاد، ترک مواد زیان‌بار و…) صدور گذرنامه، راهنمایی و رانندگی و سایر امور انتظامی را در اختیار مراجعان می‌گذارد.
مشاوره روانشناسی: در این بخش در زمینه روان‌درمانی، خانواده‌درمانی، مشاوره فردی و گروهی و مشاوره در زمینه تحصیلی، ازدواج و شغلی به مراجعان خدمات ارائه می‌شود. واحد روان‌سنجی نیز در مراکز مشاوره به انجام خدمات روان‌سنجی فردی در موارد هوش، شخصیت، استعداد، رغبت و پیشرفت تحصیلی می‌پردازد.
مددکار اجتماعی مستقر در مراکز مشاوره: این بخش در خصوص ارجاع مددجویان خاص به مراکز تخصصی‌تر و نهادهای حمایتی و توانبخشی و نیز انجام بررسی‌های خدمات ویژه‌ای از قبیل بازدید از منزل، تدابیر و پیگیری وضعیت موارد مشاوره‌ای و مراجعان فعالیت می‌کند.
نقشه عملکردی مراکز مشاوره ناجا
در این دفاتر یا مراکز، فرد پس از طی فرآیند مددکاری و مشاوره، حداقل در 2 جلسه، در صورت اثبات ثبات مصالحه، به دایره قضایی جهت تنظیم صورت جلسه نهایی سازش معرفی می‌شود و در صورت لزوم نیز با معرفی مراجعه‌کننده به مراکز مشاوره تخصصی مستقر در فرهنگسراها یا اماکن دولتی برای دریافت خدمات تخصصی مشاوره، فرآیند مشاوره به شکل تخصصی پیگیری می‌شود و یا در صورت عدم احراز مصالحه، به دایره قضایی جهت پیگیری و حل مشکلات از طریق مرجع قضایی ارجاع می‌شود.
در کل در صورت احراز ثبات مصالحه، از بار عظیم مالی و پرسنلی شکایت‌های مذکور در حوزه قضایی و نیروی انتظامی به طور مستقیم کاسته و به شکل غیرمستقیم از طریق کاهش تناقضات فردی و اجتماعی منجر به افزایش ضریب امنیتی جامعه می‌شود.
فرآیند ارائه خدمات در دفاتر مددکاری اجتماعی نیروی انتظامی
دفاتر مددکاری اجتماعی مستقر در کلانتری‌ها، دفاتری هستند که با حضور نیروی انسانی آگاه به مسائل اجتماعی، روان‌شناختی، خانوادگی و حقوقی، پرونده‌های ارجاعی را از طریق دایره قضایی در کلانتری‌ها و پاسگاه‌ها پذیرش کرده و با به‌کارگیری اصول و موازین حرفه‌ای، زمینه لازم را برای مراجعین به منظور برقراری مصالحه و یا برگشت به سطح سازگاری متعارف ایجاد می‌کند. روند ارائه خدمات مددکاری اجتماعی در کلانتری‌ها بدین ترتیب است:
1. پذیرش مراجعان
در اولین مرحله از طرح یک دعوی کیفری در کلانتری‌ها، پرونده، تحویل مددکار اجتماعی می‌شود تا در صورت امکان، برقراری صلح و سازش و اعلام گذشت و رضایت طرفین صورت گرفته و از ادامه دعوی جلوگیری شود. به خصوص در دعاوی خانوادگی که بهتر است دعوی به مرحله دادگاه کشیده نشود.
2. تشخیص مشکل
پس از پذیرش شکات، مددکار اجتماعی باید مصاحبه تشخیص را شروع کند. اکثر مراجعان در ابتدا مشکل خود را به صورت کلی بیان می‌کنند؛ بنابراین این روند به مراجعان اجازه می‌دهد تا کاملاً از نظر هیجانی تخلیه شوند. بعد از آن، با علت‌یابی مشکل، مددکار سعی در تشخیص مشکل اصلی می‌کند.
3. کمک به مراجعه‌کننده
در مرحله بعد از تشخیص مشکل، مددکار اجتماعی باید سعی در حل مشکل کند. درواقع مددکار به عنوان یک تسهیل‌گر عمل می‌کند و در خصوص مشکل، به مراجعان شناخت می‌دهد تا با دید بهتری با بحران کنار بیایند.
4. ارجاع
در مرحله ارجاع به عنوان یک ابزار، نیاز به شناخت مؤسسات حمایتی، درمانی و مراکز دولتی و غیردولتی برای حل مشکل مراجعان به صورت حرفه‌ای است اما در صورتی‌که مراجعه‌کننده برای پیگیری حل مسأله خود در مراکز مشاوره‌ای حرفه‌ای رضایت نداشته باشد، ارجاع صورت نخواهد گرفت.
نحوه ارتباط با مراکز مشاوره نیروی انتظامی
در حال حاضر 13 مرکز مشاوره نیروی انتظامی در سطح شهر تهران راه‌اندازی شده است که در مناطقی از جمله خاوران، شمیرانات، مرزداران، دردشت، میدان بهمن، طالقانی مستقر شده‌اند و نشانی و مشخصات این مراکز در سایت مرکز مشاوره و مددکاری ناجا به آدرس http://police.ir قابل مشاهده است. همچنین مردم می‌توانند پس از تماس تلفنی با مرکز فوریت‌های پلیسی 110، از اپراتور درخواست کنند ارتباط آنها را به مرکز مشاوره برقرار کند تا بتوانند از نظرات کارشناسان در زمینه‌های مختلف حقوقی و اجتماعی برخوردار شوند.
اگرچه مراکز مشاوره متعددی در سطح جامعه وجود دارند، اما ابتکار عمل نیروی انتظامی در تغییر رویکرد به پلیس جامعه‌محور است که در این نگرش جدید، بحث پیشگیری، از اولویت‌های ضروری سازمانی قرار دارد. لذا مراکز مشاوره ناجا ضمن دارا بودن مزایای سایر مراکز مشاوره، ویژگی‌های مستقیم و غیرمستقیم منحصر به فرد بسیاری را در بطن این عملکرد خود به وجود آورده است؛ به‌طوری‌که خلأ عدم بهره‌گیری از آنها در گذشته به خوبی در جامعه احساس می‌شد.
اما همانطور که روشن است کار مددکاری و مشاوره فرآیند پیچیده و زمان‌بری است و بین رشته‌ای بودن آن ضرورت به‌روز بودن و کسب تجربه روزافزون را برای مشاوران و مددکاران مستقر در این مراکز غیر قابل کتمان می‌کند و ارتباط نزدیک با مراکز علمی و تخصصی مشاوره و مددکاری اجتماعی و همچنین با دانشگاه‌ها می‌تواند به بهبود کارایی این مراکز بیافزاید و گامی مهم در جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی برداشته شود.
